PM Kisan Mandhan Yojana: प्रधानमंत्री किसान मानधन योजना (PM-KMY) ही केंद्र सरकारची महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. या योजनेअंतर्गत भारतातील लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांना निवृत्तीवेतन मिळवून देण्याची संधी मिळते. या योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे शेतकऱ्यांच्या निवृत्तीनंतर आर्थिक सुरक्षा देणे. शेतकऱ्यांना वयाच्या 60 वर्षांनंतर दरमहा ₹3000 पेन्शन दिले जाते. ही योजना 12 सप्टेंबर 2019 रोजी झारखंडच्या रांची येथे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते सुरू करण्यात आली होती.
योजनेची वैशिष्ट्ये | PM Kisan Mandhan Yojana
- लहान आणि सीमांत शेतकरी: ज्या शेतकऱ्यांकडे दोन हेक्टरपेक्षा कमी जमीन आहे, त्यांना या योजनेचा लाभ मिळतो.
- पेन्शन रक्कम: निवृत्तीनंतर दरमहा ₹3000 पेन्शन दिली जाते, ज्यामुळे शेतकरी निवृत्तीनंतर आर्थिक दृष्ट्या सक्षम राहू शकतो.
- नियंत्रण संस्था: भारतीय जीवन विमा महामंडळ (LIC) ही या योजनेची प्रमुख विमा व्यवस्थापक संस्था आहे. ती या योजनेचे व्यवस्थापन करते.
पात्रता निकष
प्रधानमंत्री किसान मानधन योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना खालील अटींना अनुसरावे लागेल:
- वयोमर्यादा: शेतकरी 18 ते 40 वर्षे वयोगटातील असावेत.
- जमिनीचा आकार: दोन हेक्टरपेक्षा कमी जमीन असलेल्या शेतकऱ्यांनाच या योजनेचा लाभ मिळतो.
- इतर योजनांचा समावेश नसावा: जर शेतकरी राष्ट्रीय निवृत्ती योजना (NPS), कर्मचारी राज्य विमा योजना (ESIC), किंवा इतर सरकारी योजनांचा लाभ घेत असतील, तर त्यांना या योजनेत सहभागी होता येणार नाही.
अर्ज प्रक्रिया
- नोंदणी: शेतकऱ्यांना LIC च्या नोंदणीकृत केंद्रांमध्ये जाऊन या योजनेत सहभागी होण्यासाठी नोंदणी करावी लागते.
- महिन्याचा हप्ता: वयाच्या आधारे दरमहा ₹55 ते ₹200 पर्यंत हप्ता जमा करावा लागतो.
- सरकारकडून योगदान: केंद्र सरकार शेतकऱ्याच्या हप्त्याइतकेच योगदान देत असल्यामुळे ही योजना विशेष महत्त्वाची ठरते.
योजनेचे फायदे
- पेन्शन रक्कम: शेतकरी निवृत्तीनंतर दरमहा ₹3000 पेन्शन मिळवू शकतो.
- जोडीदाराचा समावेश: शेतकऱ्याचा जोडीदार देखील स्वतंत्रपणे या योजनेत सहभागी होऊन निवृत्तीवेतन मिळवू शकतो.
- मृत्यूनंतरची व्यवस्था: शेतकऱ्याचा मृत्यू झाल्यास, त्याच्या जोडीदाराला निवृत्तीवेतन मिळू शकते, किंवा जोडीदाराने हप्ता भरायचा न ठरवल्यास शेतकऱ्याचा संपूर्ण हप्ता त्याच्या जोडीदाराला परत मिळू शकतो.
हप्त्याचे तपशील
| प्रवेशाचे वय (वर्षे) | शेतकऱ्याचा मासिक हप्ता (₹) | सरकारी योगदान (₹) | एकूण हप्ता (₹) |
|---|---|---|---|
| 18 | 55 | 55 | 110 |
| 19 | 58 | 58 | 116 |
| 20 | 61 | 61 | 122 |
| 25 | 80 | 80 | 160 |
| 30 | 105 | 105 | 210 |
| 35 | 150 | 150 | 300 |
| 40 | 200 | 200 | 400 |
योजना सोडल्यास काय?
जर एखादा शेतकरी 10 वर्षांपूर्वी योजनेतून बाहेर पडतो, तर त्याच्या हप्त्यासह त्याला बचत बँकेच्या व्याज दराने पैसे परत मिळतील. जर शेतकरी 10 वर्षांनंतर बाहेर पडतो आणि वयाची 60 वर्षे पूर्ण होण्याआधी योजनेतून बाहेर पडला, तर त्याच्या हप्त्याच्या व्याजासह त्याला परतावा मिळेल.
जर शेतकरी योजनेत नियमित हप्ता भरत असताना त्याचा मृत्यू झाला, तर त्याच्या जोडीदाराला योजना पुढे सुरू ठेवण्याची परवानगी आहे. जोडीदाराने नियमित हप्ता भरत राहिल्यास त्यालाही निवृत्तीवेतन मिळू शकते
प्रधानमंत्री किसान मानधन योजना ही शेतकऱ्यांसाठी निवृत्तीवेतन देणारी महत्त्वाची योजना आहे. योग्यरित्या हप्ता भरल्यास शेतकऱ्यांना त्यांच्या निवृत्तीनंतर आर्थिक सुरक्षा मिळते. या योजनेद्वारे शेतकऱ्यांना वयोमानानंतरही सन्मानाने जगण्याची संधी मिळते. विशेषत: लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांसाठी ही योजना एक मोठा आधार ठरते.
